|
|
Ομαδοσυνεργατική μάθηση
_Ορίζουμε ως συνεργατική διδασκαλία, «την εργασία κατά την οποία οι μαθητές
δουλεύουν μαζί σε μια μικρή ομάδα όπου ο καθένας μπορεί να συμμετέχει σε μια συλλογική εργασία
η οποία θα έχει καθοριστεί με σαφήνεια. Ακόμα, αναμένεται οι μαθητές να
διεκπεραιώσουν την εργασία τους χωρίς την άμεση και κατευθυνόμενη επίβλεψη του
δασκάλου» (Cohen 1994, 3)
Χαρακτηριστικό γνώρισμα της εργασίας σε ομάδες θεωρείται η μαθητική
μικρο-ομάδα η οποία αποτελεί το βασικό άξονα πραγματοποίησης των διδακτικών και
μαθησιακών δραστηριοτήτων στα πλαίσια των οποίων αναπτύσσονται συνεργατικές
σχέσεις μεταξύ των μελών της ομάδας με σκοπό την ενεργοποίηση όλων για την
κατάκτηση και αξιοποίηση της γνώσης, για την προώθηση της προσωπικής τους
μάθησης αλλά ταυτόχρονα και της μάθησης των υπόλοιπων μελών της ομάδας (Cohen, 1994).
Βασικό συστατικό της ΣΜ είναι η ομάδα. Ο Κανάκης (1987) ορίζει την ομάδα σαν ένα οργανωμένο υποσύνολο με δύο ή περισσότερα μέλη, που συνδέονται με κοινά ενδιαφέροντα, βρίσκονται σε άμεση επικοινωνία, αναπτύσσουν στενές διαπροσωπικές σχέσεις, έχουν «εμείς» συνείδηση, αναγνωρίζουν ορισμένους δεσμευτικούς κανόνες συμπεριφοράς και επιδιώκουν με προθυμία κοινούς σκοπούς.
Οι Johnson, Johnson and Holubec (1990) θεωρούν ότι για να είναι αποτελεσματική μια ομάδα πρέπει να αποτελείται από δύο ως πέντε μέλη. Φυσικά, με το να τοποθετηθούν απλά δύο ως πέντε μαθητές σε μια ομάδα, δε σημαίνει ότι αυτομάτως θα έχουμε συνεργασία και συνεργατική μάθηση. Αποτελεσματική συνεργατική μάθηση λαμβάνει χώρα όταν υπάρχουν σε αυτή κάποια ουσιώδη συστατικά.
Τα συστατικά στοιχεία της Συνεργατικής Μάθησης, σύμφωνα με τους Johnson, Johnson and Holubec (1990), είναι:
· Κοινός στόχος: Για να υπάρχει συνεργατική προσπάθεια πρέπει να υπάρχει ο κοινός μαθησιακός στόχος, το ομαδικό αποτέλεσμα. Ο κοινός στόχος μπορεί να είναι η λύση ενός προβλήματος στα Μαθηματικά με τη χρήση της Logo, ένα πείραμα στη Φυσική με τη χρήση λογισμικού προσομοίωσης (simulation), η νοηματική επεξεργασία ενός κειμένου στα Ελληνικά με ένα επεξεργαστή κειμένου, μια μελέτη στην Ιστορία κ.ά.
· Αλληλεπίδραση πρόσωπο με πρόσωπο: Δεν μπορεί να νοηθεί συνεργασία, αν δεν υπάρχει μια συνεχής αλληλεπίδραση των μελών της ομάδας. Η αλληλεπίδραση εκδηλώνεται ως αμοιβαία βοήθεια, αμοιβαίος επηρεασμός, ενίσχυση και ενθάρρυνση, προσφορά γνώσεων και πληροφοριών, ανταλλαγή υλικού, ανατροφοδότηση συμμαθητών κ.ά.
· Αλληλεξάρτηση: Η έννοια της αλληλεξάρτησης είναι το κλειδί της επιτυχίας της Συνεργατικής Μάθησης. Αλληλεξάρτηση υπάρχει όταν η ομάδα για να επιτύχει το έργο της χρειάζεται και εξασφαλίζει τη συμβολή του κάθε μέλους της. Αλλά και αντίστροφα, κάθε μέλος της ομάδας επιτυγχάνει το στόχο του μόνο αν και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας επιτύχουν τους δικούς τους στόχους.
· Κοινωνικές δεξιότητες: Μαθητές που δεν κατέχουν βασικές κοινωνικές δεξιότητες είναι δύσκολο να επιτύχουν συνεργασία υψηλής ποιότητας. Γι΄ αυτό πρέπει τα παιδιά να διδάσκονται πρώτα συνεργατικές δεξιότητες και στη συνέχεια να ασκούνται μέσα στην ομάδα για την εφαρμογή των. Ο χαμηλός τόνος φωνής, η άσκηση ηγετικού ρόλου, η αποδοχή της διαφορετικότητας η έκφραση διαφωνίας είναι μερικές δεξιότητες που πρέπει να αποκτηθούν για να γίνει η συνεργατική προσπάθεια πιο αποδοτική.
· Προσωπική ευθύνη. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για να αποτύχει η Συνεργατική Μάθηση είναι όταν αφεθεί ένα μέλος να κυριαρχήσει στην ομάδα και να επιβάλλει την άποψή του ή να υποβάλλει τις λύσεις και τις απαντήσεις. Στην περίπτωση αυτή τα άλλα μέλη όχι μόνο δεν ωφελούνται αλλά συνήθως αδρανοποιούνται και οπισθοδρομούν. Ιδιαίτερη μέριμνα χρειάζεται ώστε κάθε μέλος να καθίσταται προσωπικά υπεύθυνο για την επιτυχία της ομάδας. Αυτό επιτυγχάνεται αν εξασφαλιστεί η θετική αλληλεξάρτηση που αναφέρθηκε πιο πάνω.
ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ:
· Με τρόπο τυχαίο ανάλογα με τις θέσεις τους. (π.χ. Θρανία. Η μέθοδος προσφέρεται όταν δουλεύουν στο ίδιο θέμα).
· Με προσωπική επιλογή όταν τα θέματα είναι διαφορετικά.
· Αριθμός μελών ομάδων (3-7). Το προτιμότερο μέγεθος είναι 5. Οι μονοί αριθμοί λειτουργούν πάντοτε καλύτερα. (Courau, 2000).
· Προτείνεται πλήρης απομάκρυνση του εκπαιδευτή. Η ανάμειξη μόνο περιορισμούς και δισταγμούς μπορεί να δημιουργήσει. Καλό είναι να επισκεφθεί τις ομάδες πέντε λεπτά πριν από τη λήξη.
· Σύνθεση των απόψεων.
Βασικό συστατικό της ΣΜ είναι η ομάδα. Ο Κανάκης (1987) ορίζει την ομάδα σαν ένα οργανωμένο υποσύνολο με δύο ή περισσότερα μέλη, που συνδέονται με κοινά ενδιαφέροντα, βρίσκονται σε άμεση επικοινωνία, αναπτύσσουν στενές διαπροσωπικές σχέσεις, έχουν «εμείς» συνείδηση, αναγνωρίζουν ορισμένους δεσμευτικούς κανόνες συμπεριφοράς και επιδιώκουν με προθυμία κοινούς σκοπούς.
Οι Johnson, Johnson and Holubec (1990) θεωρούν ότι για να είναι αποτελεσματική μια ομάδα πρέπει να αποτελείται από δύο ως πέντε μέλη. Φυσικά, με το να τοποθετηθούν απλά δύο ως πέντε μαθητές σε μια ομάδα, δε σημαίνει ότι αυτομάτως θα έχουμε συνεργασία και συνεργατική μάθηση. Αποτελεσματική συνεργατική μάθηση λαμβάνει χώρα όταν υπάρχουν σε αυτή κάποια ουσιώδη συστατικά.
Τα συστατικά στοιχεία της Συνεργατικής Μάθησης, σύμφωνα με τους Johnson, Johnson and Holubec (1990), είναι:
· Κοινός στόχος: Για να υπάρχει συνεργατική προσπάθεια πρέπει να υπάρχει ο κοινός μαθησιακός στόχος, το ομαδικό αποτέλεσμα. Ο κοινός στόχος μπορεί να είναι η λύση ενός προβλήματος στα Μαθηματικά με τη χρήση της Logo, ένα πείραμα στη Φυσική με τη χρήση λογισμικού προσομοίωσης (simulation), η νοηματική επεξεργασία ενός κειμένου στα Ελληνικά με ένα επεξεργαστή κειμένου, μια μελέτη στην Ιστορία κ.ά.
· Αλληλεπίδραση πρόσωπο με πρόσωπο: Δεν μπορεί να νοηθεί συνεργασία, αν δεν υπάρχει μια συνεχής αλληλεπίδραση των μελών της ομάδας. Η αλληλεπίδραση εκδηλώνεται ως αμοιβαία βοήθεια, αμοιβαίος επηρεασμός, ενίσχυση και ενθάρρυνση, προσφορά γνώσεων και πληροφοριών, ανταλλαγή υλικού, ανατροφοδότηση συμμαθητών κ.ά.
· Αλληλεξάρτηση: Η έννοια της αλληλεξάρτησης είναι το κλειδί της επιτυχίας της Συνεργατικής Μάθησης. Αλληλεξάρτηση υπάρχει όταν η ομάδα για να επιτύχει το έργο της χρειάζεται και εξασφαλίζει τη συμβολή του κάθε μέλους της. Αλλά και αντίστροφα, κάθε μέλος της ομάδας επιτυγχάνει το στόχο του μόνο αν και τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας επιτύχουν τους δικούς τους στόχους.
· Κοινωνικές δεξιότητες: Μαθητές που δεν κατέχουν βασικές κοινωνικές δεξιότητες είναι δύσκολο να επιτύχουν συνεργασία υψηλής ποιότητας. Γι΄ αυτό πρέπει τα παιδιά να διδάσκονται πρώτα συνεργατικές δεξιότητες και στη συνέχεια να ασκούνται μέσα στην ομάδα για την εφαρμογή των. Ο χαμηλός τόνος φωνής, η άσκηση ηγετικού ρόλου, η αποδοχή της διαφορετικότητας η έκφραση διαφωνίας είναι μερικές δεξιότητες που πρέπει να αποκτηθούν για να γίνει η συνεργατική προσπάθεια πιο αποδοτική.
· Προσωπική ευθύνη. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για να αποτύχει η Συνεργατική Μάθηση είναι όταν αφεθεί ένα μέλος να κυριαρχήσει στην ομάδα και να επιβάλλει την άποψή του ή να υποβάλλει τις λύσεις και τις απαντήσεις. Στην περίπτωση αυτή τα άλλα μέλη όχι μόνο δεν ωφελούνται αλλά συνήθως αδρανοποιούνται και οπισθοδρομούν. Ιδιαίτερη μέριμνα χρειάζεται ώστε κάθε μέλος να καθίσταται προσωπικά υπεύθυνο για την επιτυχία της ομάδας. Αυτό επιτυγχάνεται αν εξασφαλιστεί η θετική αλληλεξάρτηση που αναφέρθηκε πιο πάνω.
ΤΡΟΠΟΙ ΚΑΤΑΝΟΜΗΣ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ:
· Με τρόπο τυχαίο ανάλογα με τις θέσεις τους. (π.χ. Θρανία. Η μέθοδος προσφέρεται όταν δουλεύουν στο ίδιο θέμα).
· Με προσωπική επιλογή όταν τα θέματα είναι διαφορετικά.
· Αριθμός μελών ομάδων (3-7). Το προτιμότερο μέγεθος είναι 5. Οι μονοί αριθμοί λειτουργούν πάντοτε καλύτερα. (Courau, 2000).
· Προτείνεται πλήρης απομάκρυνση του εκπαιδευτή. Η ανάμειξη μόνο περιορισμούς και δισταγμούς μπορεί να δημιουργήσει. Καλό είναι να επισκεφθεί τις ομάδες πέντε λεπτά πριν από τη λήξη.
· Σύνθεση των απόψεων.
Παρουσίαση - σχολιασμός μίας εφαρμογής!
Η τεχνική των ομάδων εργασίας εφαρμόστηκε από τους συναδέλφους
Αθηνά Κομνηνού και Κωνσταντίνο Καλαφάτη, στα πλαίσια του μεταπτυχιακού προγράμματος σπουδών Ψηφιακές Τεχνολογίες στην Εκπαίδευση του Θεπαεε με θέμα τα αίτια του Α' Παγκοσμίου
πολέμου.
Το συγκεκριμένο αντικείμενο διδάσκεται στα πλαίσια του μαθήματος της Ιστορίας της Γ' τάξης του Ενιαίου Λυκείου. H διδασκαλία εξελίχθηκε στις παρακάτω φάσεις:
Στην πρώτη φάση, ανακοινώθηκαν οι κανόνες και ο στόχος της τεχνικής. Έγινε ο χωρισμός μας σε ομάδες, βάσει την ημερομηνία γέννησης, και μαςζητήθηκε σε 10' λεπτά να παράγουμε συγκεκριμένο έργο.
Στην επόμενη φάση, αφού καθήσαμε στις θέσεις μας, μαζί με τα υπόλοιπα μέλη των ομάδων παραλάβαμε το φύλλο εργασίας με τις απαιτούμενες ενέργειες που έπρεπε να κάνουμε. Στην συνέχεια εργαστήκαμε για την παραγωγή δραστηριοτήτων και αφού τις ολοκληρώσαμε τις παρουσιάσαμε στους συμμαθητές μας και συζητήσαμε για τα όσα καταγράψαμε. Κάθε ομάδα είχε αναλάβει να μελετήσει ένα από τα αίτια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου.
Θεωρώ πως ήταν ιδιαιτέρως επιτυχής η διδασκαλία. Μου άρεσε ο τρόπος χωρισμού μας βάσει της εποχής γεννήσεώς μας, αν και δεν προέκυψαν ομάδες ίσων μελών. Αυτό βέβαια δεν μου φάνηκε καθόλου προβληματικό, εφόσον η δική μου ομάδα λειτούργησε πολύ καλά. Δεν ξέρω αν θα γινόταν το ίδιο σε μία πραγματική τάξη. Όταν εμείς απαντούσαμε στα ερωτήματα του φύλλο εργασίας οι εκπαιδευτικοί περιφέρονταν με πραγματικό ενδιαφέρον στην τάξη και αυτό ήταν πραγματικά εξαιρετικό. Το μόνο που δεν ξέρω αν επιτεύχθηκε σε μεγάλο βαθμό είναι η αλληλόδραση μεταξύ των ομάδων. Αν δηλαδή αναστοχαστήκαμε όσο θα έπρεπε για τα δημιουργήματα των άλλων ομάδων. Βέβαια η συζήτηση που υπήρξε, ήταν καθοριστικής σημασίας και σαφώς μας έβαλε λίγο και στα δημιουργήματα των "συμμαθητών" μας.
Μπράβο στους συναδέλφους μας για την ωραία δουλειά τους!
Το συγκεκριμένο αντικείμενο διδάσκεται στα πλαίσια του μαθήματος της Ιστορίας της Γ' τάξης του Ενιαίου Λυκείου. H διδασκαλία εξελίχθηκε στις παρακάτω φάσεις:
Στην πρώτη φάση, ανακοινώθηκαν οι κανόνες και ο στόχος της τεχνικής. Έγινε ο χωρισμός μας σε ομάδες, βάσει την ημερομηνία γέννησης, και μαςζητήθηκε σε 10' λεπτά να παράγουμε συγκεκριμένο έργο.
Στην επόμενη φάση, αφού καθήσαμε στις θέσεις μας, μαζί με τα υπόλοιπα μέλη των ομάδων παραλάβαμε το φύλλο εργασίας με τις απαιτούμενες ενέργειες που έπρεπε να κάνουμε. Στην συνέχεια εργαστήκαμε για την παραγωγή δραστηριοτήτων και αφού τις ολοκληρώσαμε τις παρουσιάσαμε στους συμμαθητές μας και συζητήσαμε για τα όσα καταγράψαμε. Κάθε ομάδα είχε αναλάβει να μελετήσει ένα από τα αίτια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου.
Θεωρώ πως ήταν ιδιαιτέρως επιτυχής η διδασκαλία. Μου άρεσε ο τρόπος χωρισμού μας βάσει της εποχής γεννήσεώς μας, αν και δεν προέκυψαν ομάδες ίσων μελών. Αυτό βέβαια δεν μου φάνηκε καθόλου προβληματικό, εφόσον η δική μου ομάδα λειτούργησε πολύ καλά. Δεν ξέρω αν θα γινόταν το ίδιο σε μία πραγματική τάξη. Όταν εμείς απαντούσαμε στα ερωτήματα του φύλλο εργασίας οι εκπαιδευτικοί περιφέρονταν με πραγματικό ενδιαφέρον στην τάξη και αυτό ήταν πραγματικά εξαιρετικό. Το μόνο που δεν ξέρω αν επιτεύχθηκε σε μεγάλο βαθμό είναι η αλληλόδραση μεταξύ των ομάδων. Αν δηλαδή αναστοχαστήκαμε όσο θα έπρεπε για τα δημιουργήματα των άλλων ομάδων. Βέβαια η συζήτηση που υπήρξε, ήταν καθοριστικής σημασίας και σαφώς μας έβαλε λίγο και στα δημιουργήματα των "συμμαθητών" μας.
Μπράβο στους συναδέλφους μας για την ωραία δουλειά τους!
Προτάσεις εφαρμογής ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας!
Οι ομάδες εργασίας αποτελούν εκπαιδευτική τεχνική η οποία δεν χρειάζεται συγκεκριμένο πλαίσιο για να εφαρμοστεί! Εννοώ πως αν ο εκπαιδευτικός το επιθυμεί μπορεί να την εντάξει σε όποιο κομμάτι της εκπαιδευτικής ύλης επιθυμεί. Χρειάζεται πολλή υπομονή και επιμονή για να επέλθουν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα...Το συλλογικό έργο θα είναι το αποτέλεσμα της επιτυχούς συνεργασίας των μελών της ομάδας. Θα αναπτυχθούν κοινωνικές δεξιότητες, αλληλεπίδραση μεταξύ των ατόμων με αποτελέσματα θετικά για την προσωπικότητα του κάθε παιδιού.
Θεωρώ πως η εκπαιδευτική τεχνική των ομάδων εργασίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όλα τα φιλολογικά μαθήματα και να ευνοηθεί από την χρήση ψηφιακών εργαλείων συνεργασίας. Για παράδειγμα στο μάθημα της λογοτεχνίας οι μαθητές μπορούν να φτιάξουν συλλογικά έργα, ποιήματα, διηγήματα ή να τα μεταποιήσουν σε εικόνες και μουσική. Έτσι θα αντιληφθούν το ότι η τέχνη δεν είναι απλώς δημιούργημα ενός, αλλά αποτέλεσμα και συλλογικής σκέψης.
Επίσης, στο μάθημα της Έκθεσης μπορούν να δημιουργήσουν κείμενα, άρθρα, δοκίμια τα οποία θα έχουν την προσωπική πινελιά του καθενός. Η έκφραση του συλλογικού γίγνεσθαι η οποία παρουσιάζεται μέσω της ιστορίας μπορεί να εκφραστεί με ακόμη μεγαλύτερη ευκολία μέσω της συλλογικής διερεύνησης των ιστορικών πηγών και της συνεργατικής μεταποίησής τους σε κόμικς, για παράδειγμα, μέσω διαδικτυακών συνεργατικών εφαρμογών κόμικς. Στα μαθήματα των αρχαίων επίσης οι μαθητές μπορούν λειτουργώντας ομαδικά να βρουν μέσω βοηθητικών πηγών τις ανωμαλίες κάποιων ρημάτων, τις καταλήξεις κάποιου χρόνου ή έγκλισης και να τις παρουσιάσουν στους συμμαθητές τους.
Αυτά είναι ελάχιστα μόνο παραδείγματα εφαρμογής των ομάδων εργασίας σε τάξη. Επαφίεται στον βαθμό ενασχόλησης του εκπαιδευτικού το πού ακριβώς θα επιλέξει να εφαρμόσει την συνεργατική διδασκαλία. Πρέπει να μην αγνοείται ποτέ το γεγονός πως τα παραγόμενα της κάθε ομάδας δεν πρέπει να μένουν στην ομάδα και μόνον, αλλά να αξιοποιούνται καταλλήλως και από τις υπόλοιπες ομάδες... Έτσι δεν θα χαθεί το παιχνίδι της συνεργασίας ολόκληρης της τάξης.
Θεωρώ πως η εκπαιδευτική τεχνική των ομάδων εργασίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όλα τα φιλολογικά μαθήματα και να ευνοηθεί από την χρήση ψηφιακών εργαλείων συνεργασίας. Για παράδειγμα στο μάθημα της λογοτεχνίας οι μαθητές μπορούν να φτιάξουν συλλογικά έργα, ποιήματα, διηγήματα ή να τα μεταποιήσουν σε εικόνες και μουσική. Έτσι θα αντιληφθούν το ότι η τέχνη δεν είναι απλώς δημιούργημα ενός, αλλά αποτέλεσμα και συλλογικής σκέψης.
Επίσης, στο μάθημα της Έκθεσης μπορούν να δημιουργήσουν κείμενα, άρθρα, δοκίμια τα οποία θα έχουν την προσωπική πινελιά του καθενός. Η έκφραση του συλλογικού γίγνεσθαι η οποία παρουσιάζεται μέσω της ιστορίας μπορεί να εκφραστεί με ακόμη μεγαλύτερη ευκολία μέσω της συλλογικής διερεύνησης των ιστορικών πηγών και της συνεργατικής μεταποίησής τους σε κόμικς, για παράδειγμα, μέσω διαδικτυακών συνεργατικών εφαρμογών κόμικς. Στα μαθήματα των αρχαίων επίσης οι μαθητές μπορούν λειτουργώντας ομαδικά να βρουν μέσω βοηθητικών πηγών τις ανωμαλίες κάποιων ρημάτων, τις καταλήξεις κάποιου χρόνου ή έγκλισης και να τις παρουσιάσουν στους συμμαθητές τους.
Αυτά είναι ελάχιστα μόνο παραδείγματα εφαρμογής των ομάδων εργασίας σε τάξη. Επαφίεται στον βαθμό ενασχόλησης του εκπαιδευτικού το πού ακριβώς θα επιλέξει να εφαρμόσει την συνεργατική διδασκαλία. Πρέπει να μην αγνοείται ποτέ το γεγονός πως τα παραγόμενα της κάθε ομάδας δεν πρέπει να μένουν στην ομάδα και μόνον, αλλά να αξιοποιούνται καταλλήλως και από τις υπόλοιπες ομάδες... Έτσι δεν θα χαθεί το παιχνίδι της συνεργασίας ολόκληρης της τάξης.
Προτεινόμενα Εργαλεία...
Google Docs
Το google docs αποτελεί μια υπηρεσία που επιτρέπει τη σύγχρονη ή ασύγχρονη συνεργατική δημιουργία κειμένων όπως έγγραφα, παρουσιάσεις ή πίνακες.
Toondo
Εργαλείο για την δημιουργία κόμικς. Οι μαθητές μπορούν να το χρησιμοποιήσουν συνεργατικά για την δημιουργία κάποιας ιστορίας της επιλογής τους.
|
JustPaste.It
Εύκολο εργαλείο για συνεργατική δημιουργία κειμένων!
DebateGraph
Eργαλείο οπτικοποίησης συζήτησης για να βοηθήσει τις ομάδες να σκεφτούν μέσω των πολύπλοκων θεμάτων με τη δημιουργία και την δυναμική ανταλλαγή, σε συνεργασία χάρτες θεμάτων από πολλαπλές οπτικές γωνίες.
Wikispaces
Δημιουργήστε απλές ιστοσελίδες για ομάδες, τους φίλους σας, την οικογένειά σας με δυνατότητα να την επεξεργάζεστε όλοι μαζί.
|